Dodanie do ustawy o systemie oświaty rozdziału 3b, poświęconego ogólnym zasadom przeprowadzania egzaminów zewnętrznych, jest – podobnie jak w przypadku rozdziału dotyczącego oceniania – spowodowane wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 września 2013 r., który orzekł, że prawa i obowiązki uczniów i słuchaczy przystępujących do sprawdzianu i egzaminów powinny być przedmiotem stanowienia ustawy a nie aktu wykonawczego wydanego na jej podstawie, czyli rozporządzenia.

Znowelizowana ustawa przyznaje absolwentom legitymującym się świadectwem dojrzałości, którzy zdali egzamin dojrzałości, ale nie podjęli nauki w szkole wyższej lub zamierzają podjąć studia na nowym kierunku, możliwość przystąpienia do egzaminu maturalnego z wybranego przedmiotu lub przedmiotów, co zrówna ich szanse rekrutacyjne na uczelniach z abiturientami, którzy uzyskali świadectwo dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego. Osoby, które uzyskały świadectwo dojrzałości w wyniku zdanego egzaminu dojrzałości, od roku szkolnego 2015/2016 będą mogły przystąpić do egzaminu maturalnego z przedmiotu lub przedmiotów objętych w danym roku tym egzaminem, bez względu na to, czy zdawały ten przedmiot lub przedmioty na egzaminie dojrzałości. Umożliwiono tym osobom ponowne przystąpienie do egzaminu maturalnego w celu poprawienia wyników.

Istotną zmianą na rzecz poprawy przejrzystości postępowania egzaminacyjnego jest sprecyzowanie trybu unieważniania pracy egzaminacyjnej przez dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej, w przypadku niesamodzielności jej sporządzenia lub udostępnienia jej rozwiązań innemu zdającemu. Ustawodawca przewidział możliwość wniesienia zastrzeżeń do rozstrzygnięcia dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej, kierowanych do dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej za pośrednictwem dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej. Przepisami gwarantującymi czynny udział zdającego w postępowaniu o unieważnienie sprawdzianu lub egzaminu są określające obowiązek dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej powiadomienia ucznia lub absolwenta o zamiarze unieważnienia. Zapewnia się prawo wglądu do materiału objętego zamiarem unieważnienia i składania wyjaśnień przez zdającego lub jego rodziców. Dyrektor okręgowej komisji egzaminacyjnej pisemnie uzasadnia rozstrzygnięcie w sprawie unieważnienia. Ustawodawca nie przewidział możliwości skierowania skargi dotyczącej wyniku sprawdzianu czy też egzaminu do sądu administracyjnego, z uwagi na jego merytoryczny charakter. Rozstrzyga się tym samym zasadność kierowania spraw związanych z oceną wyników egzaminacyjnych na drogę postępowania sądowego, co ma aktualnie miejsce.

Pojawiają się przepisy dyscyplinujące absolwentów zgłaszających zamiar przystąpienia do egzaminu maturalnego, po raz trzeci i kolejny, po czym rezygnujących ze zdawania. Taka osoba będzie wnosiła opłatę za każdy przedmiot w fazie ustnej i pisemnej, w wysokości określonej w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej. Analogicznie jak w przypadku sprawdzianu oraz egzaminów uregulowano postępowanie w sprawie weryfikacji wyników i unieważniania pracy egzaminacyjnej w ramach egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie, bez możliwości kierowania skargi do sądu administracyjnego. Wydłużono z trzech do pięciu lat okres, w którym chętni mogą poprawiać jedną część egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie. Szczegółowe warunki i sposób przeprowadzania ww. egzaminu zostaną określone w rozporządzeniu.

Nowelizacja nakłada na Ministra Edukacji Narodowej obowiązek ogłaszania (z 2-letnim wyprzedzeniem) w Biuletynie Informacji Publicznej tego resortu komunikatu w sprawie wykazu olimpiad przedmiotowych, turniejów oraz olimpiad tematycznych, uprawniających do zwolnień ze sprawdzianów i egzaminów, a także do preferencji w postępowaniu rekrutacyjnym do szkół ponadgimnazjalnych. Uczniowie będą mogli racjonalniej zaplanować swój udział w wybranych formach.