Z początkiem nowego roku szkolnego radzimy, jak zarządzać finansami, by nie popełniać błędów. Prezentujemy przykłady najczęściej popełnianych naruszeń…

Warto pamiętać, że zadania dyrektorów jednostek oświatowych wykraczają poza zakres organizacji procesu dydaktycznego. W wielu publikacjach omawiających zadania dyrektora czytamy, że „obowiązki dyrektora wynikają z ustawy o systemie oświaty, Karty Nauczyciela i wielu, wielu rozporządzeń”. Ale jest przecież jeszcze ustawa o finansach publicznych i ustawa o rachunkowości. Dyrektor jednostki oświatowej jest przede wszystkim kierownikiem jednostki sektora finansów publicznych, która podlega szczególnym zasadom i dyscyplinie. Art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.) wskazuje, iż „kierownik jednostki sektora finansów publicznych jest odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej tej jednostki”. Gospodarka finansowa jest to całokształt czynności prawnych i organizacyjnych, które mają na celu gromadzenie dochodów i ich wydatkowanie. Kierownik prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie planu finansowego.

Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t. j. Dz. U. z 2013 r. poz. 168, z późn. zmianami) wymienia aż około 40 czynów mogących stanowić naruszenie dyscypliny finansów publicznych, które mogą dotyczyć dyrektora jednostki oświatowej. Przestrzeganie dyscypliny finansów publicznych wiąże się z przestrzeganiem szeregu ustalonych przez ustawodawcę norm prawnych, dotyczących gospodarki finansowej. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest odpowiedzialnością o szczególnym charakterze.

Częste naruszenie – zaciągnięcie zobowiązań

„Art. 15. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zaciągnięcie zobowiązania bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących zaciągania zobowiązań przez jednostkę sektora finansów publicznych.”

Mogłoby się wydawać, że do momentu wydatkowania środków żadne działanie nie jest naruszeniem dyscypliny finansów publicznych. Natomiast zasady dotyczące zaciągania zobowiązań zostały określone w art. 46 ust. 1 i art. 261 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych (Dz. U. z 2009 r. nr 157, poz. 1240 z późn. zm.) i stanowią, że: „jednostki sektora finansów publicznych mogą zaciągać zobowiązania w danym roku do wysokości wynikającej z planu wydatków lub kosztów jednostki, pomniejszonej o wydatki na wynagrodzenia i uposażenia, składki na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy, inne składki i opłaty obligatoryjne oraz płatności wynikające z zobowiązań zaciągniętych w latach poprzednich”. Wg Orzeczenia RKO przy RIO w Krakowie z dnia 28 czerwca 2012 r. sygn. akt RKO-522/3/12 „kierownik samorządowej jednostki budżetowej może, w celu realizacji zadań, zaciągać zobowiązania pieniężne do wysokości kwot wydatków określonych w zatwierdzonym planie finansowym jednostki”. Wynika z tego, że plan ten stanowi limit zarówno wydatków, jak i zobowiązań, którego nie można przekraczać.

Zakres podmiotowy upoważnienia do zaciągania zobowiązań ze środków publicznych wyznacza ogólna norma kompetencyjna art. 53 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. W związku z powyższym dyrektor jednostki oświatowej jest odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej, a zatem również za zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne.

Jeśli w tej dacie w planie finansowym brakuje środków na pokrycie przyszłych zobowiązań, to pamiętajmy, że dokonanie zmiany w późniejszym terminie np. w terminie płatności czyli wydatkowania środków nie jest w myśl przepisów działaniem prawidłowym. Środki muszą zostać zabezpieczone w planie finansowym w terminie zaciągania zobowiązania.

Jak wyglądają orzeczenia Komisji Orzekającej w takich przypadkach?

Dla przykładu przedstawię Orzeczenie Regionalnej Komisji Orzekającej w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych przy Regionalnej Izbie Obrachunkowej w Krakowie z dnia 28.06.2012 r. sygn. akt RKO-522/3/12 „uznaje Pana (X) pełniącego, w czasie popełnienia zarzucanego czynu, obowiązki Dyrektora Szkoły Podstawowej odpowiedzialnym za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, o którym mowa w art. 15 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 14, poz. 114 z późn. zm.), poprzez zaciągnięcie w dniu 11 kwietnia 2011 roku zobowiązania bez upoważnienia określonego planem finansowym zlecając Firmie „(…)” „wykonanie instalacji monitoringu hali sportowej”. Wynagrodzenie Wykonawcy ustalono w wysokości: 19,586,74 zł. brutto, a termin zakończenia całości robót wyznaczono na dzień 30 czerwca 2011 roku. Mając na względzie, że w dniu dokonania zlecenia wykonania wyżej wymienionych robót w planie finansowym Szkoły Podstawowej Nr 1 nie zaplanowano żadnych wydatków inwestycyjnych w dziale 801, rozdziale 80101 §6060, Pan (X) zaciągnął zobowiązanie bez upoważnienia na kwotę: 19.586,74 zł, czym naruszył dyspozycję przepisów art. 46 ust. 1 i art. 261 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240 z późn. zmian.)”.

Dyrektor szkoły tłumaczył, iż „kierował się przede wszystkim obowiązkiem zapewnienia bezpieczeństwa dzieciom i wynajmującym salę gimnastyczną, a także dbałością o powierzone mienie publiczne poprzez zabezpieczenie go przed ewentualnymi kradzieżami i dewastacją. Inna forma zapewnienia bezpieczeństwa np. dodatkowe godziny dla pracownika ochrony były przewidziane w planie organizacyjnym Szkoły w ilości godzin niewystarczającej w opinii Dyrektora Szkoły. Kierował się ponadto zapewnieniami Wójta, że środki w budżecie zostaną przewidziane na realizację monitoringu. Przyznał, iż nie posiadał pisemnego zapewnienia ze strony Wójta o zabezpieczeniu środków na montaż monitoringu. Dodał ponadto, iż posiadał środki z wynajmu Sali, które odprowadzał do budżetu Gminy i sądził, że pokryją w pewnym stopniu wydatki na monitoring Sali gimnastycznej.”

Komisja Orzekająca stwierdziła, że te wyjaśnienia nie mogą stanowić podstawy do uwolnienia Obwinionego od odpowiedzialności. Mogą jednak być wzięte pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o wymierzeniu kary.

Jak uniknąć naruszeń? Zapraszamy do lektury kolejnych artykułów z cyklu – Ekspert radzi…